Regeneratywna Rewolucja w Rolnictwie to temat spotkania zorganizowanego przez EIT Food oraz Fundację Terra Nostra w Kórniku w dniach 28.02 - 01.03 2023 roku, podczas którego połączono aspekty teorii z wieloletnią praktyką.
EIT Food to część Europejski Instytuty Innowacji i Technologii (EIT) – niezależnego organu Unii Europejskiej utworzonego w 2008 roku. EIT Food zajmuje się prowadzeniem szkoleń dla przedsiębiorców, rolników czy studentów. Celem jest wspieranie innowacji dla branży rolno-spożywczej. Ten międzynarodowy projekt prowadzony jest aktualnie 5 krajach Europy w Polsce, Słowacji, Czechach, na Węgrzech oraz Bułgarii.
— Nasza wizja to świat, w którym każdy ma dostęp do bezpiecznej, zdrowej żywności w ramach zrównoważonej produkcji. Proces ten powinien opierać się na uczciwości i zaufaniu na każdym etapie — mówi Monika Linkowska z EIT Food.
fot. Na zdjęciu Monika Linkowska z EIT Food.
fot. Na zdjęciu Monika Linkowska z EIT Food.
Projekt składa się z czterech etapów. Jednym z nich jest szkolenie, na którym mieliśmy okazję się pojawić. Do szkolenia zostały wybrane gospodarstwa, które zgłosiły chęć udziału, a jednym z kryteriów była ich wielkość. W kolejnym etapie zostanie wybrane 6 gospodarstw z 30 uczestniczących, na podstawie ankiety, Wtedy EIT Food będzie finansować 3-letni program wsparcia agronoma Terra Nostra. Planowane są również wydarzenia publiczne oraz działania dla konsumentów, m.in. wywiady z rolnikami, którzy zostali wybrani, tak aby, jak najwięcej ludzi, producentów rolnych dowiedziało się o korzyściach płynących z Rolnictwa Regeneratywnego.
Fundacja Rozwoju Rolnictwa Terra Nostra powstała w roku 2019. Jej celem jest propagowanie idei biologizacji, czyli regeneracji w rolnictwie. Terra Nostra prowadzi również program certyfikacji gospodarstw rolnych potwierdzających wdrażanie praktyk regeneratywnych.
Jakie czynniki utrudniają działalność rolniczą?
Właściciele gospodarstw rolnych, podczas warsztatów wskazali problemy, z którymi muszą mierzyć się każdego dnia. Zostały one podzielone to pięć obszarów: gleba/klimat, wiedza, uprawa, ekonomia oraz otoczenie.
Jakie problemy wymienili rolnicy?
- przepisy agencyjne,
- susza,
- choroby roślin,
- wysokie koszty produkcji,
- biurokracja,
- intensywne, szybkie zmiany przepisów,
- dzierżawy z KOWR, kiedy to nie wydzierżawiają ziemi na okres, chociażby 10 lat, tylko na 2 lata i wtedy ciężko jest cokolwiek zaplanować.
W jaki sposób rozwiązać te problemy?
— Nie mamy wpływu na suszę ani na przepisy. Możemy walczyć z suszą, aby zatrzymać wodę w glebie, mamy wpływ na ekonomię, jeżeli będziemy produkować niższymi kosztami. Nie mamy wpływu na ceny zbóż, bo te ustalają giełdy, ale możemy udowodnić jak wysoką jakość produkcji mamy — mówił Adam Baucza z Terra Nostra.
fot. Na zdjęciu Adam Baucza z Terra Nostra.
fot. Na zdjęciu Katarzyna Jórga z Terra Nostra.
Gleba - warsztat naszej pracy
Aby cokolwiek zacząć, musimy współpracować z glebą, wykonać badanie gleby, które jest absolutną podstawą.
— Próby gleby powinny pobierane być nie z jednej głębokości, tylko z dwóch poziomów. Pierwszy od 0 do 15 cm, drugi od 15 do 30 cm — mówi Katarzyna Mądra Terra Nostra.
fot. Na zdjęciu Katarzyna Mądra Terra Nostra.
— Musimy doprowadzić do sytuacji, aby na tych 30 cm były jak najlepsze warunki, w czasie całego wzrostu rośliny. Pamiętajmy, że 80% powierzchni chłonnej rośliny to masa korzeniowa i od tego wszystko się zaczyna. Jeżeli tam uregulujemy stosunki między pierwiastkami, to już jest sukces. W dalszej kolejności pozwoli nam to na oszczędności, chociażby na kosztach stosowanych nawozów — Adam Baucza.
Rolnictwo powinno być świadomą produkcją zdrowej żywności z ilością, która gwarantuje wyżywienie ludności i produkcji bezpiecznej dla środowiska.
Jak wprowadzić Rolnictwo Regeneratywne?
Warto zacząć od tego, czym jest Kodeks 5C?
— Kodeks 5C to jest 5 zasad, które pozwolą nam funkcjonować w sposób regeneratywny. „C”, ponieważ składa się na to 5 zagadnień, calcium – wapno, carbon – węgiel, cover crops – rośliny okrywowe, cultivation – uprawa, culture – kultura. Kultura, czyli to jak funkcjonujemy w naszym gospodarstwie, chociażby w odniesieniu do zapylaczy – Adam Baucza.
Rolnictwo precyzyjne to nic innego jak liczby i przedstawione dowody, dlaczego pobieranie prób glebowych jest tak ważne.
— Dzięki pobieraniu i badaniu prób glebowych, możemy dowiedzieć się, czym gospodarujemy i jakie zdolności ma nasza gleba, aby wykarmić rośliny, które uprawiamy — Kacper Łata FarmTech.
fot. Na zdjęciu Kacper Łata z firmy FarmTech.
fot. Na zdjęciu Kacper Łata z firmy FarmTech.
Idealny balans składników w glebie wygląda następująco:
- 25% powietrza,
- 25% wody,
- 45% wszystkich minerałów, jak piasek itd.
- 5% materii organicznej.
— Przy czym musimy pamiętać, że materia organiczna to wszystkie resztki żywych organizmów i martwych, żywych korzeni i martwych, a próchnica to obumarłe części roślin — dodaje Kacper.
Podstawa, czyli pojemność wymienna kationów, czym jest? Jest miarą zdolności do zatrzymywania i uwalniania różnych elementów i związków przez glebę do roślin poprzez korzenie. Jest również miarą zdolności gleby do przechowywania i uwalniania składników odżywczych dla roślin. Wszystkie składniki odżywcze zawarte w glebie muszą być zatrzymane, w przeciwnym razie zostaną wymyte. Za powstanie tej teorii odpowiada William A. Albrecht. On i jego współpracownicy pracujący w rolniczej Stacji Doświadczalnej Uniwersytetu Missouri doszli do wniosku, że najsilniejsze i najzdrowsze, a zarazem najbardziej odżywione uprawy były uprawianie na glebie, gdzie pojemność wymienna kationów była nasycona do około 65% wapnia, 15% magnezu, 4% potasu i od 1 do 5% sodu. Taki stosunek wpływa na życie w glebie, jej strukturę oraz na pH.
- Metoda Meliha 3 – jest to metoda badania gleby, gdzie z jednego roztworu możemy otrzymać wynik, aż 18 makro i mikro elementów. Zawartość pierwiastków badana jest jedną metodą, w przeciwieństwie do stosowania na szeroką skalę, gdzie każdy z pierwiastków badany jest inną metodą w stacjach badawczych. W tej metodzie wyniki uzależnione są od pH gleby, co daje bardziej precyzyjny wynik, a nie od kategorii agronomicznej gleby, gdzie klasa czy gleba jest lekka, ciężka określane jest przez jedną osobę - organoleptycznie.
Znaczenie mikroorganizmów dla uprawy
— Chciałbym rozwinąć nasz Kodeks 5C, z rolniczego punktu widzenia. Co rozumiemy w kontekście tego węgla, co mogą dać glebie poplony. Uregulowane pH i gleba, w której odblokowany jest potencjał — mówi Adam — My jako rolnicy powinniśmy zadbać o pożywienie dla mikroorganizmów, bo to one przekształcają nawozy w formy przyswajalne dla roślin. Finalnym efektem tego jak gleba funkcjonuje jest dżdżownica. Symbioza, mikoryza z pożytecznymi grzybami, które powiększają powierzchnie chłonną roślin.
fot. Powiększona powierzchnia chłonna korzeni roślin uprawnych.
fot. Powiększona powierzchnia chłonna korzeni roślin uprawnych.
Korzyści z mikroorganizmów glebowych:
- Stanowią strefę ochronną korzeni roślin.
- Odgrywają istotną rolę w mineralizacji materii organicznej czyniąc ją przyswajalną dla roślin.
- Stanowią przedłużenie systemu korzeniowego zwiększając przestrzeń dostępną dla roślin.
- Wiążą azot atmosferyczny.
- Tkanki oraz wydzieliny mikroorganizmów zarówno tych żywych jak obumarłych wpływają na strukturę gleby i są początkiem łańcucha pokarmowego.
Poplony, jakie mają zadanie i znaczenie?
Wszystko zależy od tego co siejmy w plonie głównym, od tego wychodzimy wybierając roślinę na poplon. Można wybrać rzepę, łubiny i inne motylkowe czy rośliny krzyżowe. Jednym z zadań poplonu jest obniżenie temperatury gleby, która nie jest wystawiona na bezpośrednie działanie słońca, zatrzymują wodę w glebie, szczególnie podczas nawalnych deszczy, które niszczą jej strukturę i wypłukują to co najlepsze z górnej warstwy.
- Napędzają cykl obiegu pierwiastków.
- Podnoszą zwartość materii organicznej.
- Przeciwdziałają erozji.
- Tłumią chwasty.
- Podnoszą zdolność sorpcyjną.
- Zapewniają bioróżnorodność.
4C Cultivation – uprawa - Minimalizowanie uprawy gleby, ale z rozsądkiem
— Na początku naszej drogi w rolnictwo regeneratywne, maszyny które były dostępne na rynku do uprawy pasowej nie spełniały naszych wymagań. Miały zbyt intensywne oddziaływanie na glebę, dlatego też zaczęliśmy sami tworzyć moduły do uprawy pasowej. Pierwsze z nich składały się z dłuta z płaskownikiem, który pchał glebę przed sobą, rozpierając ja i krusząć. Drugi płaskownik nacinał glebę i spulchniał, bez odwracania. Na dzień dzisiejszy jest to już produkcja seryjna AGRO Strip Till LINER — Paweł Kaczmarek, gospodarz.
fot. Na zdjęciu Paweł Kaczmarek, właściciel gospodarstwa.
fot. AgroStripTiLL Liner
fot. Na zdjęciu Paweł Kaczmarek, właściciel gospodarstwa.
fot. AgroStripTiLL Liner
Dlaczego resztki pożniwne warto mieszać płytko? Resztki pożniwne warto mieszać płytko z glebą, ponieważ chcemy sprowokować zjawiska, które polegają na humifikacji i wymagają dostępu do wody i odcięcia od tlenu. Dzięki temu resztki będą próchnieć, gdybyśmy je pozostawili na powierzchni wtedy ulegną procesowi mineralizacji.
Jak przejść na Rolnictwo Regeneratywne i od czego zacząć?
— Krok pierwszy to stabilizacja chemizmu gleby, krok drugi to struktura zasiewów. Od tego musimy zacząć, nie da się np. uprawiać dobrego zboża po zbożu, szczególnie w uprawie bezorkowej. Chodzi o to, aby była zasada zboża i po nich liściaste. Do myślenia o strukturach zasiewów powinny nas skłonić również ekoschematy. Warunkowość ekoschematów to 65% zbóż z rzepakiem i minimum 10% trzeciej rośliny uprawnej — mówił Paweł Kaczmarek.
Podczas drugiego dnia szkolenia mieliśmy okazję uczestniczyć w wyjeździe terenowym, podczas którego Bartosz Grzempa, omówił profile glebowe, materię organiczną w praktyce.
fot. Na zdjęciu Bartosz Grzempa.
fot. Profil glebowy nr 1.
fot. Profil glebowy nr 2.
fot. Profil glebowy nr 3.
fot. Profil glebowy nr 4.
Zobacz także: Dlaczego warto pobierać próbki glebowe?
Bernat Patrycja
fot. Bernat Patrycja
Podczas drugiego dnia szkolenia mieliśmy okazję uczestniczyć w wyjeździe terenowym, podczas którego Bartosz Grzempa, omówił profile glebowe, materię organiczną w praktyce.
fot. Na zdjęciu Bartosz Grzempa.
fot. Profil glebowy nr 1.
fot. Profil glebowy nr 2.
fot. Profil glebowy nr 3.
fot. Profil glebowy nr 4.
Zobacz także: Dlaczego warto pobierać próbki glebowe?
Bernat Patrycja
fot. Bernat Patrycja
